Spoor warmte

Twee derde deel van het energieverbruik in de stad hangt samen met warmtevraag. Door in deze vraag op innovatieve manieren te voorzien kan een zeer grote bijdrage aan de CO₂-reductie worden geleverd. Invalshoeken daarbij zijn:

• Benutten van aardwarmte (ondiepe, diepe en ultradiepe geothermie);
• Warmte koudeopslag (wko);
• De inzet van warmtepompen;
• Het benutten van restwarmte;
• Warmte uit het riool (riothermie);
• Warmte van de zon (zonthermische warmte).

 We hadden daartoe al concrete activiteiten ondernomen zoals:

• Voorbereiden, aanbesteden en de aanleg van een deel van het warmtenet Noordwest(WarmteStad);
• Zoektocht alternatieve hernieuwbare warmtebronnen voor warmtenet Noordwest (WarmteStad);
• Regie voeren op warmte-koude-opslagsystemen (wko);
• Bevorderen collectieve wko-systemen;
• Voorbereiding uitbreiding bestaande collectieve systemen WarmteStad op Europapark, Grunobuurt;  
• WarmteStad als bedrijfsmodel verder uitbouwen;
• Aanleg riothermiesysteem voor zwembad De Papiermolen;
• Oprichten van kenniscentrum warmte (Dutch Heat Centre);
• Ontwikkelen van beleid voor ‘slimme’ warmtenetten door samenvoegen van warmtesystemen.

Actieplan warmte
In 2017 zijn een groot aantal plannen op het gebied van warmte in uitvoering gekomen.

WarmteStad
WarmteStad is in de zomer 2017 begonnen met de aanleg van een warmtenet op Zernike. In juli kwam Staatstoezicht op de Mijnen met hun rapport ‘Staat van de sector geothermie’. In dit rapport werd het geothermie project van WarmteStad op Zernike genoemd als een project waar extra aandacht aan besteed moet worden vanwege de ligging nabij het Groninger Gasveld. In augustus heeft de gemeente na een nadere toelichting door Staatstoezicht op de Mijnen besloten om voorlopig niet verder te gaan met geothermie, door het ontbreken van duidelijke regelgeving rondom wat ‘veilig’ is. Pas als duidelijk is hoe ‘veiligheid’ precies geïnterpreteerd wordt en wat hiervan de consequenties voor de Stad zijn kan besloten worden om eventueel verder te gaan. WarmteStad zal in 2018, 2019 en 2020 een groot aantal gebouwen van de Rug en de Hanzehogeschool van warmte gaan voorzien uit een tijdelijke warmtevoorziening (warmtekrachtkoppeling). Door WarmteStad wordt gezocht naar een nieuwe hernieuwbare warmtebron voor het warmtenet. In de zomer van 2018 zal duidelijk worden welke bronnen hiervoor in beeld zijn. Naar verwachting zal het warmtenet in 2019 verder uitgebreid worden richting Paddepoel en Selwerd.

WarmteStad heeft daarnaast van Rendo Duurzaam de collectieve warmte-koudeopslag (wko)-systemen Grunobuurt en Ebbingekwartier overgenomen. Het bestaande wko systeem op Europapark moet door het aantrekken van meer klanten worden uitgebreid. Eind 2017 had WarmteStad meer dan 1000 klanten voor de levering van warmte en koude. In 2018 zijn meer uitbreidingen voorzien van de collectieve wko-systemen. WarmteStad denkt mee met een mogelijk collectief wko systeem voor het stationsgebied.

In samenwerking met de woningcorporaties, Gasunie, Gasterra en Grunneger Power zijn dit jaar meer dan 200 hybride lucht warmtepompen geplaatst in sociale woningbouw en bij particuliere woningeigenaars in de provincie. Doel hiervan is om kennis op te doen en ervaringen uit te wisselen. Met een hybride systeem wordt ongeveer 50 % op aardgasverbruik bespaard. Ook dit wordt in deze pilots gemonitord.

Ten tijde van het verleggen van een persriool in het kader van de Zuidelijke Ringweg is ter hoogte van zwembad de Papiermolen een zogenaamd riothermie systeem aangelegd. Dit is een soort warmtewisselaar rond het persriool. Met dit systeem kan het zwembadwater verwarmd worden. Na renovatie van het bad in 2017/ 2018 wordt minimaal 50 % bespaard op het energieverbruik en is het zwembad aardgasloos.  

Voor de ontwikkeling van een collectief warmte en koude systeem binnen het stationsgebied is door de gemeente een masterplan bodemenergie gemaakt. Tezamen met een nog te maken warmteplan kan alle bebouwing in de toekomst op dit duurzame energiesysteem worden aangesloten. In zeven wijken in de stad is een start gemaakt met het maken van energietransitieplannen. Daarnaast hebben wij, samen met andere gemeenten, de Green Deal ‘Aardgasvrije Wijken’ ondertekend. In een energietransitieplan worden verschillende scenario’s ontwikkeld naar een energieneutrale en aardgasvrije wijken in 2035. In de wijken Paddepoel, Noorderplantsoenbuurt en Reitdiep doen wij dit samen met actieve bewonersorganisaties. In de wijken Paddepoel Noord en de Noorderplantsoenbuurt is aan de hand van het Energietransitiemodel van Quintel samen met de wijkbewoners gemodelleerd hoe deze wijk energieneutraal kan worden en wat dat betekent voor de energie-infrastructuur in de wijk. Hetzelfde proces loopt momenteel ook in de wijk Reitdiep. Voor de wijken De Wijert, Selwerd, Vinkhuizen Noord en Driebond worden samen met Enexis en de Gasunie eveneens energietransitieplannen gemaakt. Voor deze laatstgenoemde wijken worden per wijk transitiescenario’s gemaakt die later met de wijkbewoners, organisaties en ondernemers worden besproken en uitgewerkt. In de periode 2018 tot en met 2020 moet elke wijk, buurt, of dorp in de gemeente Groningen voorzien zijn van een energietransitieplan. Deze plannen worden door ons in 2021 geïntegreerd in het omgevingsplan (Omgevingswet). Hiermee geven wij ook invulling aan de motie ‘Gas Terugnemen’ (november 2016).

Om energieneutraal te worden in 2035 is de verduurzaming van de warmtevraag essentieel omdat warmte meer dan de helft van onze energiebehoefte vertegenwoordigt. Dit vraagt om een uitfasering van aardgas in onze warmtevoorziening in de komende 20 jaar. Deze opgave is enorm, in ogenschouw nemende dat ongeveer 90% van onze huidige warmtevraag nu nog met aardgas wordt ingevuld. De ontwikkelingen rondom WKO en gebruik aard-, bodemwarmte zijn stappen in de goede richting, maar er moet meer gebeuren. Het actieplan ‘Groningen aardgasloos in 2035’ omschrijft de benodigde stappen. De speerpunten van het plan zijn:

• Hernieuwbare warmte (zonthermie, bodemwarmte), slimme warmtenetten en WKO;
• Hernieuwbare gassen;
• Uitfasering cv-ketels.

Het soort warmte waarover het in onze stad gaat is voor het grootste deel z.g. ‘lage temperatuur warmte’. Technisch is verduurzaming daarvan goed mogelijk, maar deze ‘warmtetransitie’ vormt een grote operatie.

Conclusie

Warmte vormt op gemeentelijk niveau (naast besparen) de ruggengraat van de stedelijke energietransitie. In 2017 zijn een aantal warmteprojecten in uitvoering gegaan. We verwachten veel van de wijk energietransitieplannen, hiermee kunnen we samen met de betreffende wijkbewoners een blik werpen op een energie neutrale en aardgasvrije toekomst. En daarmee samen de noodzakelijke stappen gaan zetten.
Hiervoor zullen via het nieuwe Klimaatakkoord aanvullende taken en bevoegdheden voor gemeenten nodig zijn, ook om de lasten voor bewoners met een smalle beurs te beheersen.